bir 21'inci yüzyıl manifestosu...
Berlin'de doğdu. Daha bir çocukken ailesiyle Fransa'ya göç etti. 1939 yılında Fransız vatandaşlığına geçti ve Alman işgaline karşı savaşan Résistance (Direniş) hareketine katıldı. Hareketin önemli elemanlarından biriydi. II. Dünya Svaşı'ndan sonra, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin hazırlanmasına katkıda bulundu. Fransa'nın yaşayan en önemli devrimci eylem adamlarından biri olan Stéphane Hessel, şimdi 93 yaşında. Finanskapitalin hakimiyetindeki dünyada, insanların yaşamak zorunda oldukları insani değerlerden uzaklaşan hayatlarına kızıp öfkelenmeye ve isyan etmeye çağıran uzun makalesi Fransa'yı altüst etti.
Yazdığı, manifestoya benzer broşürü "Indignez-vous!" Fransa'da halen en çok satan kitaplar listesinde en yukarıda. Kitap, sadece 22 sayfa ve daha şimdiden çok sayıda dile çevrildi!
Kitaptan bazı bölümler:
Kızın, öfkelenin!
93 Yıl. Sanki en son demlerim. Sonuma daha ne kadar var? Benden sonra gelenlerin benim siyasi çabalarımla edindiğim tecrübemden yararlanabilmeleri için son fırsat: Dikatatörlük ve işgale karşı -Résistance (Direniş Hareketi)- ve onun siyasi mirası. Bundan 66 yıl önce Jean Moulin, işgal altındaki Fransa'nın bütün büyük siyasi hareketlerini -Direnişçileri, Partileri, Sendikaları- Milli Direniş Hareketi altında birleştirmişti. Onun kişiliğinde herkes, ortak idealler için mücadelede kendilerini tek bir önder figürde yeniden keşfettiler: General de Gaulle'de. İlk kez Mart 1941'de Londra'da karşılaştığım de Gaulle'den daha sonra öğrendiğime göre, kurulan bu konseyin 15 Mart 1944'de hazırladığı programın temel ilkeleri ve değerleri, özgür Fransa Demokrasisinin temel teşkil etmeliydi.
Tam da bu değerlere, hiç olmadığı kadar ihtiyacımız var. Hepimiz, toplumumuzu, onunla gurur duyacağımız haliyle korumakla görevliyiz. Ama şu toplumla gururlanamayız: (Fransa'da) kaçak yaşamaya zorlananların olduğu, ülkeden kovulanların bulunduğu, göçmenlere güvenilmediği bir toplumla gururlanamayız; yaşlıların sosyalgüvenliğinin, sosyal güvencelerin kırılganlaştığı, zenginlerin medyaya hükmettiği bir toplumla gururlanamayız. Milli Direniş Konseyi'nin mirasına karşı sorumluluk duysaydık, bunların birinin bile olmasına izin vermememiz gerekirdi.
1945'de o korkunç dram sona erdiğinde, Direniş Konseyi'ndeki birleşik güçler, benzersiz bir yenilenme gerçekleştirdiler. O zaman, Résistance'ın programında yer aldığı üzere, sosyal güvenlik sistemi kuruldu. "Kendi çabasıyla/çalışarak geçinemeyen bütün vatandaşlara, temel geçim şartlarının sağlanması", "Yaşlanan çalışanlara onurlu emeklilik koşullarının sağlanması." Enerjinin, elektriğin ve gazın, kömür üretiminin ve büyük bankaların devletleştirilmesi kararlaştırılmıştı. Buradan yola çıkan Program, "Milletin ortak/kamu malı olan tekelleştirilmiş üretim araçlarının, enerji kaynaklarının, yeraltı kaynaklarının, sigorta kuruluşlarının, millete geri verilmesini"; "Ekonomi ve finans alanındaki özel (kapital) güç merkezlerinin ekonomiyi şekillendirmelerini ortadan kaldıran, ekonomik ve sosyal alanda gerçek bir demokrasinin kurulmasını" talep etti. Kamunun/toplumun yararı, tek tek bireylerin çıkarlarının üzerinde tutulmalıydı. Çalışarak kurulan refah içinde değerlerin adil paylaşımı, paranın gücünün üzerinde tutulmalıydı. (...)
Gerçek bir demokrasinin bağımsız basına ihtiyacı vardır. Résistance bunu biliyor ve destekliyordu, "Basının özgürlüğü, haysiyeti, paranın gücünden/devletten ve dış ülkelerin etkisinden bağımsızlığı"ndan yanaydı. Bu kural, daha 1944'de basın kararnamelerinde yer aldı. Bugün tam da bu sorgulanıyor.
Résistance, "Bütün Fransız çocuklarının en iyi eğitimi alabilmeleri için gerekli tüm şartlara sahip olmaları"nı talep ediyordu -hiç biri ayrımcılığa tabi tutulmadan.2008'de önerilen reformları bunlarla bağdaştırmak mümkün değil. Bu reformları uygulamayı reddeden genç öğretmenlerin -ki reddetmelerini ben de destekliyorum- ceza olarak maaşları kesildi. Uygulamayı reddettiler, çünkü reformları, cumhuriyetçi okul idealiyle bağdaştırmak mümkün değildi ve reformlar, bir para toplumunun kurulmasına hizmet ediyorlardı ve yaratıcılığa, eleştirel düşünceye yeterince alan açmıyorlardı.
Günümüzde, Résistance'ın sosyal kazanımlarının bütün temeli tehlike altında.
Direniş, öfkeden doğar
Bize, devletin bu (sosyal devlet) kazanımlarının giderlerini artık karşılayamadığını söylemeye cürret ediyorlar. Ama, (işgalden) kurtuluş dönemine kıyasla çok daha büyük bir refaha rağmen bu kunularda para nasıl yetmez? Ama Résistance'ın o kadar mücadele ettiği para gücü, lobicileriyle devletin en üst kesimlerinde, asla bugünkü kadar kibirli/küstah, bugünkü kadar egoist olmamıştı. Yeniden özelleştirilen para kurumlarının kilit noktalarında, kamu yararını/çıkarını düşünmeyen Bankerler ve kar maksimizasyonu peşinde koşanlar var. En zenginlerle en fakirler arasındaki fark hiçbir zaman bugünkü kadar büyük olmadı. Altın buzağı için dans -para, rekabet- bu denli (zincirlerinden) boşanmamıştı.
Résistance'ın temel motifi (itici gücü), kızmak/öfkelenmekti. Özgür Fransa'nın savaşçı grupları ve Direniş Hareketi'nin gazileri bizler, gençleri Résisrance'ın düşünsel/manevi ve ahlaki mirasına yeniden hayat vermeye ve (yeni kuşaklara) aktarmaya çağırıyoruz.
İşlere karışın, kızın öfkelenin! Siyasetin ve ekonominin sorumluları, entelektüeller, bütün toplum, Fransa'daki barışı ve demokrasiyi tehdit edebilecek duruma gelen finans piyasalarının uluslararası diktatörlüğüne karşısında alttan almamalılar ve sindirilmelerine izin vermemeliler.
Hepinize, her birinize, kızıp öfkelenecek bir neden diliyorum. Bu çok değerli. İnsan bir şeye kızarsa, -Nazi çılgınlığının beni öfkelendirdiği gibi- insan aktif olur, güçlenir ve angaje olur. Tarihin akışıyla birleşir ve tarih, çokların angaje olması sayesinde akar -daha fazla adalet daha fazla özgürlük için ve tilkilerin tavuk kümeslerinde özgür olması için değil. 1948'de, "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi"nde de ortaya konan haklar evrenseldir. O hakların birilerine tanınmaması halinde, bunun farkında olursanız: Onların yanında olun, o hakların koruması altında olabilmeleri için onlara yerdım edin.
Tarihten iki kavrayış biçimi
Faşizm nasıl o kadar güçlenebildi? Nasıl oldu da o ölçüde yerleşebildi ve onunla birlikte (Nazi) işbirlikçisi Vichy Hükümeti? Bence bunun açıklamalarından biri, mülkiyet sahiplerinin Bolşevik Devrimi karşısındaki muazzam korkusuydu. korkularının onları gitmesine izin verdiler. Ama bügün, -o zamanki gibi- aktif bir azınlık baş kaldırırsa, maya etkisini gösterir. Bugünün gençleri, kuşkusuz benim gibi doğum yılı 1917 olanlardan farklı bir gerçekte yaşıyorlar. Sık sık yüksek okulların hocalarından, öğrencileriyle konuşabilmek için yardım istiyorum ve öğrencilere şunu söylüyorum: Angaje olmanız için gerekli olan sebepler/fırsatlar açıkça görülemiyor. Bizim için direniş sebebi, Alman işgaliydi ve yenilgiyi kabul etmemekti. Oldukça açık bir şeydi. Aynı şekilde, Fransa'nın kolonilerinden çekilmek zorunda olması da açık bir şeydi.
(...)
1939'da Pars'te ENS'e yazıldığımda, Hegel felsefesinin ateşli bir savunucusuydum ve Fransa'nın önemli fenomenologu Maurice Merleau-Ponty'nin seminerlerindeydim. Seminerleri, büyük tekil ile çoğul arasındaki algısal ilişkinin insan bedenindeki kesin/açık yansıması/etkisi idi. Ama, istenen herşeyin mümkün olabileceğine olan doğal iyimserliğim, beni Hegel'e yaklaştırdı. Hegel'in felsefesi, uzun insanlık tarihine bir (tek) anlam biçer: İnsanın özgürlüğü kademeli bir şekilde ilerler. Tarih, sarsıntılar silsilesidir -yani meydan okumalar silsilesidir. Toplumların tarihi, sonunda insanın tam özgürlüğüne kavuşuncaya ve böylece demokratik devletin ideal şekline ulaşıncaya kadar ileriye doğru devam eder.
Bir diğer tarih kavrayış biçimi, özgürlüğü rekabeti, "hep daha fazla"sına özenmeyi, -yıkıcı gücün saldırısıyla ilerlemeyi, asıl itici kuvvet olarak görüyor. Benim arkadaşlarımdan birinin babası böyle düşünüyordu, beraber, Marcel Proust'un 'A la recherche du temps perdu' (Kaybolan zamanın izinde) kitabından çevirdikleri üzere: Alman filozof Walter Benjamin. O, isviçreli ressam Paul Klee'nin 'Angelus Novus' suluboya resmindeki mesajı, karamsar bir mesaj saymıştı. resimde, sanki rüzgarı kesmek istercesine kanatlarını açmış bir melek görülüyordu. benjamin bunu, 'ilerleme' ile özdeşleştirdi. Benjamin, Nazi cellatlarının eline düşmemek için 1940 Eylülünde hayatına son verdi. Benjamin gözünde tarihin anlamı, yıkıntılar üzerine yıkıntılar yığan tam anlamıyla bir felaketti.
En kötüsü de, aldırış etmemek/kayıtsızlık
İnsanı kızdıracak nedenler, bugün o kadar açıktan görülecek gibi değiller -dünya çok karmaşık bir yer haline geldi. Kim emrediyor, kim karar veriyor? Karşı karşıya kaldığımız etkiler arasında ayrım yapmak artık o kadar kolay değil. Yapıp ettiklerini hemen anlayabileceğimiz küçük bir üst tabakayla karşı karşıya değiliz. Dünya büyük. Karşılıklı bağımlılıkları ve hayatın düz/aykırı bağlarını, hiç olmadığı kadar hissediyoruz. Bu dünyanın dayanılmaz hale geldiğini anlamak için dikkatli bakmak ve aramak gerekiyor. Gençlere, 'ararsanız bulurdunuz' diyorum. "Ben yokum" demek, insanın kendisine ve dünyaya yapabileceği en kötü şey. "Ben yokum" tipi insanlar, insan olmanın en temel özelliklerinden birini yitirmişler: Kızıp öfkelenme özelliğini ve böylece angaje olma özelliğini.
İki büyük yeni insanlık görevi, herkes tarafından anlaşılabilir:
1. Zengin ile fakir arasında iyice açılmış olan ve açılmaya devam eden fark. Bu, 20'inci ve 21'inci yüzyıla has bir özellik. Dünyanın en fakirleri, günde iki dolar bile kazanamıyorlar. Bu farkın daha da derinleşmesine izin vermemeliyiz. Tek başına bu bile, angaje olmak için yeter.
2. İnsan Hakları ve Gezegenimizin durumu. Fransa'nın kurtuluşundan sonra, 10 Aralık 1948'de Paris'te Chaillot Sarayı'nda imzalanan "İnsanhakları Beyannamesi"nin hazırlanmasına katılmak şansına sahip oldum. bunu, Birleşmiş Milletler (BM) Generalsekreteri Henri Laugier'in İnsanhakları Komisyonu Başkanı olmama borçluyum. Metnin hazırlanmasında, 1941'de Londra'da sürgünde kurulan Hükümet üyelerinden René Cassin de katkıda bulundu. Cassin 1968'de Nobel Barış Ödülü kazandı. Ve Pierre Mendes France. (...)
İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra asıl konu, insanlığı kalıcı bir şekilde totalitarizmin hayaletinden kurtarmaktı. Bunun için, BM'e üye devletlerin bu evrensel haklara saygılı olacaklarını taahhüt etmelerini sağlamak gerekiyordu -tamamen bağımsız oldukları bahanesiyle, devletlerin kendi sınırları dahilinde insanlığa karşı suç işlemelerine karşı bir yol.- Bakınız: Hitler. Kendi evinin efendisi olarak soykırım kararı vermişti. Nasyonalsosyalizme, faşizme, totaliterizme karşı dünya çapında nefret/iğrenme olmasaydı ve Fransa'nın katkıda bulunduğu Résistance idealleri olmasaydı, bu evrensel beyanname, asla bu şekilde ortaya çıkmazdı. Ben, acele etmemiz gerektiğini ve bizi kandırmalarına izin vermememiz gerektiğini hissettim. Böylece, savaşı kazanmış güçlerin, sadece riyakarlık/ikiyüzlülük ile kabul eder göründükleri ama uygulamayı düşünmedikleri bu değerleri onlara kabul ettirmeyi deneyebildik.
"Evrensel İnsanhakları Beyannamesi"nin 15'inci maddesini alıntılamak istiyorum: "Herkes bir devlet uyduğu olma hakkına sahiptir." Ve paragraf 22: "Toplumın bir bireyi olarak herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir ve devletlerin kendi içinde/arasında alacakları önlemlerle, organisazyonun (BM) uluslararası ortak çabasıyla, organizasyonlar ve devletletlerin kendi kaynaklarını kullanarak herkes, sosyal, ekonomik ve kültürel haklara kavuşmayı talep etme hakkına sahiptir -haysiyeti ve kişiliğinin özgürce gelişebilmesi için kaçınılmaz olduğu üzere." (...) Deklerasyonu ilgilendiren bir karaktere sahip olsa da, 1948'den beri etkisiz kalmadı. Kolonileştirilmiş halklar, bağımsızlık savaşlarını bu maddeye dayandırdılar ve bu madde, özgürlük savaşçılarına cesaret verdi.
Sevindirici bir şekilde birçok sivil toplum örgütü (...) ATTAC (Association for the Taxation of Financial Transactions for the Aid of Citizens), FIDH (Fédération Internationale des Droits de l'homme), Amnesty International... -hepsi de aktif ve enerjik/çalışkan- son onyıllarda katlanarak arttı. Şu kesin: Bugün bir hedefe ulaşabilmek için sosyal ağlara dahil olmak ve tüm modern iletişim araçlarını kullanmak gerekiyor.
Gençlere diyorum ki: Etrafınıza bakının, kızıp öfkelenmeye değecek konular bulacaksınız.
Filistin sorunundaki öfkem
Şu sırada en çok Filistin'deki durumlara, Gazze'de, Batı Şeria'daki durumlara kızıyorum. Öfkem, yurt dışındaki bazı cesur İsraillilerin çağrısına dayanıyor: “Siz, bizden doğmuş olanlar, bakın, yönetici erkeklerimizin ve yönetici kadınlarımızın bu ülkeyi getirdiği yere bakın, Musevi inancının temel insani değerlerine uyan bir yer değil.” 2002′de oraya gittim, sonra beş kere daha gittim, en son 2009′da. Richard Goldstone’nun Eylül 2009′da yazdığı raporu herkes okumalı. Raporda, bu Güney Afrikalı hakim, bizzat Yahudi ve inançlı Siyonist, İsrail ordusunu mahkum ediyor ve üç hafta süren “Dökülen Kurşun” operasyonunda, “Savaş suçu, hatta bazı şartlar altında, insanlığa karşı suçlarla kıyaslanabilecek ölçüde” eylemler yapmakla suçluyor.
Ben 2009′da Gazze Şeridi’ni yeniden ziyaret ettim. Diplomatik pasaportlarımız, bana ve karıma, oraya giden yolları açtı. Raporda yazılanların doğru olup olmadığını kendi gözlerimizle görmek istedik. Gazze Şeridi’nde olan şey, orasının birbuçuk milyon Filistinli için açık hava hapishanesi olmasıdır. Gün be gün hayatta kalma savaşı ustalarının kandilerini kanıtladığı bir hapishane. Kızılay Hastanesinin “Dökülen Kurşun” operasyonuyla yokedilmesi gibi maddi yıkımlardan çok, bu insanların yaşam cesareti etkiledi bizi, vatansenerlikleri/dayanışmaları, denize girerken sahildeki sevinçleri, sayısız çocuklarının neşeli olması için tükenmeyen çabaları! Çimentoları olmadığı için, tanklar tarafından yıkılan binlerce evi onarmak için nasıl tuğla yaptıkları. Bize anlatıldığına göre, bin dörtyüz ölü, -Filistin kamplarındaki kadınlar, çocuklar, yaşlılar- bunlara maloldu İsrail’in “Dökülen Kurşun” operasyonu, karşılığında 50 yaralı İsrail askeri. Güney Afrikalı hakimin vardığı sonuçlara katılıyorum. Yahidilerin savaş suçu işlemesi, dayanılır gibi değil. Tarih malesef, kendi tarihinden ders alan fazla halk örneği tanımıyor.
Biliyorum, son seçimleri kazanmış olan Hamas, Gazze Şeridindeki izolasyona ve ablukaya karşı, İsrail şehirlerine roketler fırlattı. Gayet tabii terörizm kabul edilemez. Ama sonsuz derecede askeri üstünlüğe dayanarak işgal altında tutulan bir halkın şiddete başvurmadan reaksiyon göstermesini beklemek gerçekçi mi?
Sderot'a roketler fırlatmak, hamas'a yarıyor mu? Kuşkusuz Hayır. Hamas'ın davası konusunda mahzurlu, ama Gazze Şeridindeki insanların umutsuzluğu içinde anlaşılabilir bir şey malesef. Umutsuzluk içindeyken şiddet, dayanılmaz hale gelmiş durumu sona erdirmek için acınacak bir kısadevre. Böyle bakarsak, terörizm, umutsuzluğun ifade biçiçimlerinden biri. Ama umutsuzluk -bu negatif sözcük- umudu içinde taşıyor. Umutsuzluk, umudun reddi. Ne kadar anlaşılır, neredeyse (insan) doğasına uygun da olsa, gene de kabul edilemez. Çünkü oradan, belki yeniden umut yeşertecek birşey çıkmaz.
Şiddetsiz yolun yolcusu olmayı öğrenmek zorundayız
Gelecek, şiddet kullanmayanların ve kültürler barışının olacak -bundan eminim. Bu, insanlığın bir sonraki aşaması olacak, olmak zorunda. Bomba atanların özrü dilenemez, ama onlar anlaşılabilir -bu konuda Sartre ile aynı fikirdeyim. Sartre 1947'de şöyle yazmıştı: "Şiddet, hangi şekilde olursa olsun, bir başarısızlığın/iflasın ilanıdır, bunu kabul ediyorum. Ama kaçınılmaz bir iflas, çünkü bir şiddet dünyasında yaşıyoruz; ve eğer şiddete karşı şiddete başvurmak onu sonsuzlaştırıyorsa, sonlandırmak da tek çare oluyor."
Ona şunu ekliyorum: Şiddete karşı daha iyi bir çare, şiddete başvurmamak. Sartre'nın örneğine dayanarak, Cezayir savaşını olsun ya da 1972'de Münih Olimpiyatları sırasında İsrailli atletlere saldırıyı olsun, onun tanımladığı prensibe dayanarak savunmak mümkün değil. Bu şekilde ileriye doğru mesafe alınamıyor. Bizzat Sartre, hayatının sonunda, şiddetin ne anlam ifade ettiğini ve haklılığını sorguladı. "Şiddet etki yapmıyor" (saptaması), şiddet uygulayıcılarını mahkum edip etmemakten daha önemli bir saptama/anlayış. Terörizm işlemiyor. Etkisi, önce şiddet kullanmayan umudu şart kuşuyor. (...)
Şiddetin, umudun adını bile duymak istemediğini anlamalıyız. Umudu şiddete tercih etmeliyiz -şidet uygulamama umudunu. Gitmek zorunda olduğumuz yol bu.
(devam edecek)
Son bölüm:
"Şiddetsiz yolun yolcusu olmayı öğrenmek zorundayız"
93 Yıl. Sanki en son demlerim. Sonuma daha ne kadar var? Benden sonra gelenlerin benim siyasi çabalarımla edindiğim tecrübemden yararlanabilmeleri için son fırsat: Dikatatörlük ve işgale karşı -Résistance (Direniş Hareketi)- ve onun siyasi mirası. Bundan 66 yıl önce Jean Moulin, işgal altındaki Fransa'nın bütün büyük siyasi hareketlerini -Direnişçileri, Partileri, Sendikaları- Milli Direniş Hareketi altında birleştirmişti. Onun kişiliğinde herkes, ortak idealler için mücadelede kendilerini tek bir önder figürde yeniden keşfettiler: General de Gaulle'de. İlk kez Mart 1941'de Londra'da karşılaştığım de Gaulle'den daha sonra öğrendiğime göre, kurulan bu konseyin 15 Mart 1944'de hazırladığı programın temel ilkeleri ve değerleri, özgür Fransa Demokrasisinin temel teşkil etmeliydi.
Tam da bu değerlere, hiç olmadığı kadar ihtiyacımız var. Hepimiz, toplumumuzu, onunla gurur duyacağımız haliyle korumakla görevliyiz. Ama şu toplumla gururlanamayız: (Fransa'da) kaçak yaşamaya zorlananların olduğu, ülkeden kovulanların bulunduğu, göçmenlere güvenilmediği bir toplumla gururlanamayız; yaşlıların sosyalgüvenliğinin, sosyal güvencelerin kırılganlaştığı, zenginlerin medyaya hükmettiği bir toplumla gururlanamayız. Milli Direniş Konseyi'nin mirasına karşı sorumluluk duysaydık, bunların birinin bile olmasına izin vermememiz gerekirdi.
1945'de o korkunç dram sona erdiğinde, Direniş Konseyi'ndeki birleşik güçler, benzersiz bir yenilenme gerçekleştirdiler. O zaman, Résistance'ın programında yer aldığı üzere, sosyal güvenlik sistemi kuruldu. "Kendi çabasıyla/çalışarak geçinemeyen bütün vatandaşlara, temel geçim şartlarının sağlanması", "Yaşlanan çalışanlara onurlu emeklilik koşullarının sağlanması." Enerjinin, elektriğin ve gazın, kömür üretiminin ve büyük bankaların devletleştirilmesi kararlaştırılmıştı. Buradan yola çıkan Program, "Milletin ortak/kamu malı olan tekelleştirilmiş üretim araçlarının, enerji kaynaklarının, yeraltı kaynaklarının, sigorta kuruluşlarının, millete geri verilmesini"; "Ekonomi ve finans alanındaki özel (kapital) güç merkezlerinin ekonomiyi şekillendirmelerini ortadan kaldıran, ekonomik ve sosyal alanda gerçek bir demokrasinin kurulmasını" talep etti. Kamunun/toplumun yararı, tek tek bireylerin çıkarlarının üzerinde tutulmalıydı. Çalışarak kurulan refah içinde değerlerin adil paylaşımı, paranın gücünün üzerinde tutulmalıydı. (...)
Gerçek bir demokrasinin bağımsız basına ihtiyacı vardır. Résistance bunu biliyor ve destekliyordu, "Basının özgürlüğü, haysiyeti, paranın gücünden/devletten ve dış ülkelerin etkisinden bağımsızlığı"ndan yanaydı. Bu kural, daha 1944'de basın kararnamelerinde yer aldı. Bugün tam da bu sorgulanıyor.
Résistance, "Bütün Fransız çocuklarının en iyi eğitimi alabilmeleri için gerekli tüm şartlara sahip olmaları"nı talep ediyordu -hiç biri ayrımcılığa tabi tutulmadan.2008'de önerilen reformları bunlarla bağdaştırmak mümkün değil. Bu reformları uygulamayı reddeden genç öğretmenlerin -ki reddetmelerini ben de destekliyorum- ceza olarak maaşları kesildi. Uygulamayı reddettiler, çünkü reformları, cumhuriyetçi okul idealiyle bağdaştırmak mümkün değildi ve reformlar, bir para toplumunun kurulmasına hizmet ediyorlardı ve yaratıcılığa, eleştirel düşünceye yeterince alan açmıyorlardı.
Günümüzde, Résistance'ın sosyal kazanımlarının bütün temeli tehlike altında.
Direniş, öfkeden doğar
Bize, devletin bu (sosyal devlet) kazanımlarının giderlerini artık karşılayamadığını söylemeye cürret ediyorlar. Ama, (işgalden) kurtuluş dönemine kıyasla çok daha büyük bir refaha rağmen bu kunularda para nasıl yetmez? Ama Résistance'ın o kadar mücadele ettiği para gücü, lobicileriyle devletin en üst kesimlerinde, asla bugünkü kadar kibirli/küstah, bugünkü kadar egoist olmamıştı. Yeniden özelleştirilen para kurumlarının kilit noktalarında, kamu yararını/çıkarını düşünmeyen Bankerler ve kar maksimizasyonu peşinde koşanlar var. En zenginlerle en fakirler arasındaki fark hiçbir zaman bugünkü kadar büyük olmadı. Altın buzağı için dans -para, rekabet- bu denli (zincirlerinden) boşanmamıştı.
Résistance'ın temel motifi (itici gücü), kızmak/öfkelenmekti. Özgür Fransa'nın savaşçı grupları ve Direniş Hareketi'nin gazileri bizler, gençleri Résisrance'ın düşünsel/manevi ve ahlaki mirasına yeniden hayat vermeye ve (yeni kuşaklara) aktarmaya çağırıyoruz.
İşlere karışın, kızın öfkelenin! Siyasetin ve ekonominin sorumluları, entelektüeller, bütün toplum, Fransa'daki barışı ve demokrasiyi tehdit edebilecek duruma gelen finans piyasalarının uluslararası diktatörlüğüne karşısında alttan almamalılar ve sindirilmelerine izin vermemeliler.
Hepinize, her birinize, kızıp öfkelenecek bir neden diliyorum. Bu çok değerli. İnsan bir şeye kızarsa, -Nazi çılgınlığının beni öfkelendirdiği gibi- insan aktif olur, güçlenir ve angaje olur. Tarihin akışıyla birleşir ve tarih, çokların angaje olması sayesinde akar -daha fazla adalet daha fazla özgürlük için ve tilkilerin tavuk kümeslerinde özgür olması için değil. 1948'de, "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi"nde de ortaya konan haklar evrenseldir. O hakların birilerine tanınmaması halinde, bunun farkında olursanız: Onların yanında olun, o hakların koruması altında olabilmeleri için onlara yerdım edin.
Tarihten iki kavrayış biçimi
Faşizm nasıl o kadar güçlenebildi? Nasıl oldu da o ölçüde yerleşebildi ve onunla birlikte (Nazi) işbirlikçisi Vichy Hükümeti? Bence bunun açıklamalarından biri, mülkiyet sahiplerinin Bolşevik Devrimi karşısındaki muazzam korkusuydu. korkularının onları gitmesine izin verdiler. Ama bügün, -o zamanki gibi- aktif bir azınlık baş kaldırırsa, maya etkisini gösterir. Bugünün gençleri, kuşkusuz benim gibi doğum yılı 1917 olanlardan farklı bir gerçekte yaşıyorlar. Sık sık yüksek okulların hocalarından, öğrencileriyle konuşabilmek için yardım istiyorum ve öğrencilere şunu söylüyorum: Angaje olmanız için gerekli olan sebepler/fırsatlar açıkça görülemiyor. Bizim için direniş sebebi, Alman işgaliydi ve yenilgiyi kabul etmemekti. Oldukça açık bir şeydi. Aynı şekilde, Fransa'nın kolonilerinden çekilmek zorunda olması da açık bir şeydi.
(...)
1939'da Pars'te ENS'e yazıldığımda, Hegel felsefesinin ateşli bir savunucusuydum ve Fransa'nın önemli fenomenologu Maurice Merleau-Ponty'nin seminerlerindeydim. Seminerleri, büyük tekil ile çoğul arasındaki algısal ilişkinin insan bedenindeki kesin/açık yansıması/etkisi idi. Ama, istenen herşeyin mümkün olabileceğine olan doğal iyimserliğim, beni Hegel'e yaklaştırdı. Hegel'in felsefesi, uzun insanlık tarihine bir (tek) anlam biçer: İnsanın özgürlüğü kademeli bir şekilde ilerler. Tarih, sarsıntılar silsilesidir -yani meydan okumalar silsilesidir. Toplumların tarihi, sonunda insanın tam özgürlüğüne kavuşuncaya ve böylece demokratik devletin ideal şekline ulaşıncaya kadar ileriye doğru devam eder.
Bir diğer tarih kavrayış biçimi, özgürlüğü rekabeti, "hep daha fazla"sına özenmeyi, -yıkıcı gücün saldırısıyla ilerlemeyi, asıl itici kuvvet olarak görüyor. Benim arkadaşlarımdan birinin babası böyle düşünüyordu, beraber, Marcel Proust'un 'A la recherche du temps perdu' (Kaybolan zamanın izinde) kitabından çevirdikleri üzere: Alman filozof Walter Benjamin. O, isviçreli ressam Paul Klee'nin 'Angelus Novus' suluboya resmindeki mesajı, karamsar bir mesaj saymıştı. resimde, sanki rüzgarı kesmek istercesine kanatlarını açmış bir melek görülüyordu. benjamin bunu, 'ilerleme' ile özdeşleştirdi. Benjamin, Nazi cellatlarının eline düşmemek için 1940 Eylülünde hayatına son verdi. Benjamin gözünde tarihin anlamı, yıkıntılar üzerine yıkıntılar yığan tam anlamıyla bir felaketti.
En kötüsü de, aldırış etmemek/kayıtsızlık
İnsanı kızdıracak nedenler, bugün o kadar açıktan görülecek gibi değiller -dünya çok karmaşık bir yer haline geldi. Kim emrediyor, kim karar veriyor? Karşı karşıya kaldığımız etkiler arasında ayrım yapmak artık o kadar kolay değil. Yapıp ettiklerini hemen anlayabileceğimiz küçük bir üst tabakayla karşı karşıya değiliz. Dünya büyük. Karşılıklı bağımlılıkları ve hayatın düz/aykırı bağlarını, hiç olmadığı kadar hissediyoruz. Bu dünyanın dayanılmaz hale geldiğini anlamak için dikkatli bakmak ve aramak gerekiyor. Gençlere, 'ararsanız bulurdunuz' diyorum. "Ben yokum" demek, insanın kendisine ve dünyaya yapabileceği en kötü şey. "Ben yokum" tipi insanlar, insan olmanın en temel özelliklerinden birini yitirmişler: Kızıp öfkelenme özelliğini ve böylece angaje olma özelliğini.
İki büyük yeni insanlık görevi, herkes tarafından anlaşılabilir:
1. Zengin ile fakir arasında iyice açılmış olan ve açılmaya devam eden fark. Bu, 20'inci ve 21'inci yüzyıla has bir özellik. Dünyanın en fakirleri, günde iki dolar bile kazanamıyorlar. Bu farkın daha da derinleşmesine izin vermemeliyiz. Tek başına bu bile, angaje olmak için yeter.
2. İnsan Hakları ve Gezegenimizin durumu. Fransa'nın kurtuluşundan sonra, 10 Aralık 1948'de Paris'te Chaillot Sarayı'nda imzalanan "İnsanhakları Beyannamesi"nin hazırlanmasına katılmak şansına sahip oldum. bunu, Birleşmiş Milletler (BM) Generalsekreteri Henri Laugier'in İnsanhakları Komisyonu Başkanı olmama borçluyum. Metnin hazırlanmasında, 1941'de Londra'da sürgünde kurulan Hükümet üyelerinden René Cassin de katkıda bulundu. Cassin 1968'de Nobel Barış Ödülü kazandı. Ve Pierre Mendes France. (...)
İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra asıl konu, insanlığı kalıcı bir şekilde totalitarizmin hayaletinden kurtarmaktı. Bunun için, BM'e üye devletlerin bu evrensel haklara saygılı olacaklarını taahhüt etmelerini sağlamak gerekiyordu -tamamen bağımsız oldukları bahanesiyle, devletlerin kendi sınırları dahilinde insanlığa karşı suç işlemelerine karşı bir yol.- Bakınız: Hitler. Kendi evinin efendisi olarak soykırım kararı vermişti. Nasyonalsosyalizme, faşizme, totaliterizme karşı dünya çapında nefret/iğrenme olmasaydı ve Fransa'nın katkıda bulunduğu Résistance idealleri olmasaydı, bu evrensel beyanname, asla bu şekilde ortaya çıkmazdı. Ben, acele etmemiz gerektiğini ve bizi kandırmalarına izin vermememiz gerektiğini hissettim. Böylece, savaşı kazanmış güçlerin, sadece riyakarlık/ikiyüzlülük ile kabul eder göründükleri ama uygulamayı düşünmedikleri bu değerleri onlara kabul ettirmeyi deneyebildik.
"Evrensel İnsanhakları Beyannamesi"nin 15'inci maddesini alıntılamak istiyorum: "Herkes bir devlet uyduğu olma hakkına sahiptir." Ve paragraf 22: "Toplumın bir bireyi olarak herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir ve devletlerin kendi içinde/arasında alacakları önlemlerle, organisazyonun (BM) uluslararası ortak çabasıyla, organizasyonlar ve devletletlerin kendi kaynaklarını kullanarak herkes, sosyal, ekonomik ve kültürel haklara kavuşmayı talep etme hakkına sahiptir -haysiyeti ve kişiliğinin özgürce gelişebilmesi için kaçınılmaz olduğu üzere." (...) Deklerasyonu ilgilendiren bir karaktere sahip olsa da, 1948'den beri etkisiz kalmadı. Kolonileştirilmiş halklar, bağımsızlık savaşlarını bu maddeye dayandırdılar ve bu madde, özgürlük savaşçılarına cesaret verdi.
Sevindirici bir şekilde birçok sivil toplum örgütü (...) ATTAC (Association for the Taxation of Financial Transactions for the Aid of Citizens), FIDH (Fédération Internationale des Droits de l'homme), Amnesty International... -hepsi de aktif ve enerjik/çalışkan- son onyıllarda katlanarak arttı. Şu kesin: Bugün bir hedefe ulaşabilmek için sosyal ağlara dahil olmak ve tüm modern iletişim araçlarını kullanmak gerekiyor.
Gençlere diyorum ki: Etrafınıza bakının, kızıp öfkelenmeye değecek konular bulacaksınız.
Filistin sorunundaki öfkem
Şu sırada en çok Filistin'deki durumlara, Gazze'de, Batı Şeria'daki durumlara kızıyorum. Öfkem, yurt dışındaki bazı cesur İsraillilerin çağrısına dayanıyor: “Siz, bizden doğmuş olanlar, bakın, yönetici erkeklerimizin ve yönetici kadınlarımızın bu ülkeyi getirdiği yere bakın, Musevi inancının temel insani değerlerine uyan bir yer değil.” 2002′de oraya gittim, sonra beş kere daha gittim, en son 2009′da. Richard Goldstone’nun Eylül 2009′da yazdığı raporu herkes okumalı. Raporda, bu Güney Afrikalı hakim, bizzat Yahudi ve inançlı Siyonist, İsrail ordusunu mahkum ediyor ve üç hafta süren “Dökülen Kurşun” operasyonunda, “Savaş suçu, hatta bazı şartlar altında, insanlığa karşı suçlarla kıyaslanabilecek ölçüde” eylemler yapmakla suçluyor.
Ben 2009′da Gazze Şeridi’ni yeniden ziyaret ettim. Diplomatik pasaportlarımız, bana ve karıma, oraya giden yolları açtı. Raporda yazılanların doğru olup olmadığını kendi gözlerimizle görmek istedik. Gazze Şeridi’nde olan şey, orasının birbuçuk milyon Filistinli için açık hava hapishanesi olmasıdır. Gün be gün hayatta kalma savaşı ustalarının kandilerini kanıtladığı bir hapishane. Kızılay Hastanesinin “Dökülen Kurşun” operasyonuyla yokedilmesi gibi maddi yıkımlardan çok, bu insanların yaşam cesareti etkiledi bizi, vatansenerlikleri/dayanışmaları, denize girerken sahildeki sevinçleri, sayısız çocuklarının neşeli olması için tükenmeyen çabaları! Çimentoları olmadığı için, tanklar tarafından yıkılan binlerce evi onarmak için nasıl tuğla yaptıkları. Bize anlatıldığına göre, bin dörtyüz ölü, -Filistin kamplarındaki kadınlar, çocuklar, yaşlılar- bunlara maloldu İsrail’in “Dökülen Kurşun” operasyonu, karşılığında 50 yaralı İsrail askeri. Güney Afrikalı hakimin vardığı sonuçlara katılıyorum. Yahidilerin savaş suçu işlemesi, dayanılır gibi değil. Tarih malesef, kendi tarihinden ders alan fazla halk örneği tanımıyor.
Biliyorum, son seçimleri kazanmış olan Hamas, Gazze Şeridindeki izolasyona ve ablukaya karşı, İsrail şehirlerine roketler fırlattı. Gayet tabii terörizm kabul edilemez. Ama sonsuz derecede askeri üstünlüğe dayanarak işgal altında tutulan bir halkın şiddete başvurmadan reaksiyon göstermesini beklemek gerçekçi mi?
Sderot'a roketler fırlatmak, hamas'a yarıyor mu? Kuşkusuz Hayır. Hamas'ın davası konusunda mahzurlu, ama Gazze Şeridindeki insanların umutsuzluğu içinde anlaşılabilir bir şey malesef. Umutsuzluk içindeyken şiddet, dayanılmaz hale gelmiş durumu sona erdirmek için acınacak bir kısadevre. Böyle bakarsak, terörizm, umutsuzluğun ifade biçiçimlerinden biri. Ama umutsuzluk -bu negatif sözcük- umudu içinde taşıyor. Umutsuzluk, umudun reddi. Ne kadar anlaşılır, neredeyse (insan) doğasına uygun da olsa, gene de kabul edilemez. Çünkü oradan, belki yeniden umut yeşertecek birşey çıkmaz.
Şiddetsiz yolun yolcusu olmayı öğrenmek zorundayız
Gelecek, şiddet kullanmayanların ve kültürler barışının olacak -bundan eminim. Bu, insanlığın bir sonraki aşaması olacak, olmak zorunda. Bomba atanların özrü dilenemez, ama onlar anlaşılabilir -bu konuda Sartre ile aynı fikirdeyim. Sartre 1947'de şöyle yazmıştı: "Şiddet, hangi şekilde olursa olsun, bir başarısızlığın/iflasın ilanıdır, bunu kabul ediyorum. Ama kaçınılmaz bir iflas, çünkü bir şiddet dünyasında yaşıyoruz; ve eğer şiddete karşı şiddete başvurmak onu sonsuzlaştırıyorsa, sonlandırmak da tek çare oluyor."
Ona şunu ekliyorum: Şiddete karşı daha iyi bir çare, şiddete başvurmamak. Sartre'nın örneğine dayanarak, Cezayir savaşını olsun ya da 1972'de Münih Olimpiyatları sırasında İsrailli atletlere saldırıyı olsun, onun tanımladığı prensibe dayanarak savunmak mümkün değil. Bu şekilde ileriye doğru mesafe alınamıyor. Bizzat Sartre, hayatının sonunda, şiddetin ne anlam ifade ettiğini ve haklılığını sorguladı. "Şiddet etki yapmıyor" (saptaması), şiddet uygulayıcılarını mahkum edip etmemakten daha önemli bir saptama/anlayış. Terörizm işlemiyor. Etkisi, önce şiddet kullanmayan umudu şart kuşuyor. (...)
Şiddetin, umudun adını bile duymak istemediğini anlamalıyız. Umudu şiddete tercih etmeliyiz -şidet uygulamama umudunu. Gitmek zorunda olduğumuz yol bu.
(devam edecek)
Son bölüm:
"Şiddetsiz yolun yolcusu olmayı öğrenmek zorundayız"
