Biliyorum bunu yadırgadınız...
Rusya'yla Çin ortak değil mi, Şanghay İşbirliği Örgütü falan?!..
Türkiye'de "ittifaklar" dendi mi herkesin garip bir "Kankalık" beklentisi var. Yani devletler arasında ortaklık kurulunca "kimse kimsenin karısına kızına bakmayacak" gibi emosyonal denklemler kuruluyor ve bu denklemler beklendiği gibi çıkmayınca anlaşmak zorlaşıyor, herkes kızıp öfkeleniyor.
Dün yabancı bir dostumla sohbet esnasında hatırlayıverdiğim ve vahametini bilmediğim, yeni uyandığım bir durumdan bahsedeyim: Çin-Rus çatışması olasılığı...
İlk Çin-Rus çatışması, Stalinist Rus Aparatçiklerin Çin Komünist Partisi'ni (ÇKP) zorla Milliyetçi Çin Partisi Guomintang'ın kuyruğuna takmaya çalıştıklarında filizlenmiş bir şey. Komintern'in Japon yayılmacılığına karşı Guomintang'ı destekleyip silahlandırdığı ve bir avuç Çinli Komünisti de Guomintang'la ittifaka zorladığı dönem. Mao henüz zayıf ÇKP'nin güçlü adamı olmamıştı. Çinliler Sovyetler Birliğinin buyurgan Komünist Partisi SBKP'yle ipleri, Kruşçev'in Stalinistleri tasfiyesiyle birlikte koparmışlardı. Mao Zedong SSCB'yi "Sosyal Emperyalist" ilan etti, Amerikalılarla görüştü, ama aradan yarım yüzyıldan fazla zaman geçti. Sovyetler Birliği dağıldı, Çin Deng Xiaoping önderliğinde devlet neoliberalizmini keşfetti, yeni ittifaklar kuruldu. Ama bir şey son bin yıldır değişmedi: Çin'in nüfusu sürekli artıyor ve daha fazla toprağa ihtiyaç duyuyor.
Çin çokuluslu/çokkültürlü bir ülke, içinde bir çok özerk bölge var ve asıl Çin bu topraklar içinde nisbeten küçük bir alan. Çin bir yandan muazzam zenginleşiyor, bir yandan hâlâ bir üçüncü Dünya ülkesi görünümünde. Çinliler damaklarına düşkün bir halk. Çin için zenginleşmek demek, önce gastronomi demek ve bu konu Çin'in genişleme arzularıyla da uyumlu.
Çin, Rusya ile yeni yakınlaşmalarını da kullanarak Rusya'nın Doğu Sibirya'daki eyaleti Transsibirya'da hemen Çin sınırında 115.000 dönümlük bir araziyi 49 yıllığına kiraladı. Önce ormanlar derken bin kilometrekarelik bir alanın Çinliler tarafından kullanılması konuşuluyor. Burada yaşayan Ruslarda şafak atmış görünüyor, zira Transbaikal'ın nüfusu 4.5 milyon, ama sınırın öbüt tarafındaki Çin eyaleti Mançurya'da 65 milyon insan yaşıyor ve bu eyalet Çin'in nüfus yoğunluğu nisbeten düşük yerlerinden biri. 49 yıl boyunca Çin'in kullanacağı bölgenin nüfusu Rusların nüfusunu aşıp bir referandumla Çin'e bağlanırsa ne olacak? Rusya burası için Çin'le savaşacak mı? Böyle bir ihtimal şimdi komik geliyor, ama hiç de öyle değil. Yabancı dostum Rusya'nın Çin'e karşı Batılı müttefik aradığından bahsetti. Yani Putin ve Trump yakınlaşması hikaye değil.
Rusya, birçok bakımdan Çin'e bağımlı ve Çin'in böyle isteklerine kafadan "Hayır" diyemiyor...
"Eski blok anlayışı bozuluyor" diyoruz da, sadece Batı'da bozulmuyor, Doğu'da da bozuluyor ve Dünya yeni bir "desentral" (çokkutuplu) döneme doğru ilerliyor, öncelikler değişiyor. Petrol bağımlılığının giderek ortadan kalkması, çok daha başka bir siyasi coğrafyanın doğmasını sağlayacak. Çin'in Batı'ya doğru yayılması 751'de bugünkü Kırgızistan'da bulunan Talas nehri kıyısındaki bir savaşla Araplar tarafından durdurulmuştu. Çin, Arap ordularının o gün kazandığı zaferin sonuçlarını bugün zorluyor. Çin'in tarım alanına ihtiyacı var ve ihtiyacı olan toprağı Sibirya'da eninde sonunda alacaktır -belki başka yerlerde de alacaktır. Rusya bunu biliyor ve olabildiğince önlem almaya çalışıyor. Yeni bir Talas savaşı olur mu bilinmez, ama olursa bu kez Çinliler kazanabilir...
